پرتره نشسته دورا مار اثر پابلو پیکاسو

 دورا مار، نقاش، شاعر و عکاس نامدار فرانسوی، معشوقهٔ شناخته‌شدهٔ پابلو پیکاسو بود و حضوری پررنگ در زندگی شخصی و حرفه‌ای این نقاش برجسته داشت. او که در آثاری درخشان همچون گرنیکا و زن گریان به‌عنوان منبع الهام و مدل حضور یافته بود، در تابلوی رنگ‌روغنی پرترهٔ نشستهٔ دورا مار که پیکاسو در سال ۱۹۳۷ خلق کرد، بار دیگر نقش همیشگی خویش را ایفا نمود.

 این اثر در سبک کوبیسم آفریده شده و چهرهٔ مار را در قالبی چندوجهی و ترکیب‌بندی‌ای گسسته از زاویهٔ مقابل به تصویر می‌کشد. رهایی پیکاسو از قیود سنتی نقاشی و دلبستگی‌اش به کوبیسم، او را قادر ساخته تا در این اثر، لایه‌های مفهومی متعددی را بگشاید. بااین‌حال، مفاهیم این تابلو، برخلاف بسیاری از دیگر آثار او، بیش از هر چیز بر خودِ دورا مار و جایگاه او در زندگی پیکاسو تأکید دارد. این اثر، تجسمی نمادین و مفهومی از عشقی است که پیکاسو نسبت به مار در دل می‌پروراند و حضوری که این بانوی هنرمند در زندگی او ایفا کرده است.

 همین امر سبب شده تا در میان ترکیب‌بندی گسسته و پرآشوب این اثر کوبیستی، خودِ دورا مار، شخصیتی موقر و فاخر بیابد. او در هیئت زنی از طبقهٔ اجتماعی فرهیخته و برجسته، با وقاری ستودنی نشسته و انگشتان خویش را – که ناخن‌هایشان با رنگ قرمز آراسته شده – بر گونه نهاده است. ژاکتی که بر تن دارد، به شیوهٔ آثار آرت دکو ترسیم شده و گل ارغوانی و سبزی که بر سینهٔ او جای گرفته، تمثیلی است از طراوت و تازگی قلبش و روح پذیرا و الهام‌بخشش برای پیکاسو.

 پیکاسو در ترسیم چشم‌ها، باظرافت و دقتی چشمگیر کارکرده است؛ جزئیاتی که نمایانگر شیفتگی او به زیبایی دورا مار است. نکتهٔ قابل‌توجه آنکه، مار با هر دو چشم که از زوایای مختلفی تصویر شده‌اند، روبه‌جلو می‌نگرد. این تصویر، بازتابی از گستردگی حضور او در زندگی پیکاسو و عشقی است که چنان عمیق و فراگیر است که در هر شرایطی، وجود پیکاسو را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد.

 گذشته از رنگ لباس‌هایی که باشکوه و سنگینی خاصی در قالب ژاکتی تیره و دامنی چهارخانهٔ سرخ طراحی شده – که شاید رئال‌ترین بخش این اثر باشد – پالت رنگی چهرهٔ دورا مار از گستره‌ای متنوع و پرطراوت بهره گرفته است. این رنگ‌بندی سرشار از شور و هیجان، تجلی تصویری است که پیکاسو از معشوقهٔ خویش در ذهن داشت. طراوت روحی مار در این اثر، نه‌تنها در چهرهٔ او که در کل فضای نقاشی جریان یافته و به خودِ هنرمند نیز منتقل شده است.

 دورا مار نه‌تنها معشوق شخصی پیکاسو، بلکه معشوق هنری او نیز بود، و تفکیک او از زندگی حرفه‌ای این نقاش بزرگ، امری دشوار و شاید ناممکن به نظر می‌رسد.